W polskim systemie bankowym nie ma jednolitego podziału kredytów, ze względu na to, że podmioty będące stronami umowy, mają prawo negocjować szczegóły kredytu. Ze względu jednak na elementy pojawiające się w umowach kredytowych, istnieje możliwość wyodrębnienia kilkunastu rodzajów kredytów i dokonania ich klasyfikacji pod kątem terminu spłaty, formy wypłaty, waluty itp.
Podział kredytów ze względu na długość trwania (okres spłaty):
- Krótkoterminowe - przyznawane na okres do jednego roku kalendarzowego. Stanowią ponad 90% kredytów na polskim rynku, jednak ze względu na fakt, że są to zwykle kredyty udzielane na niewielkie kwoty, stanowią nieco mniej niż połowę całkowitej masy pieniądza bankowego zaangażowanego przez banki w akcję kredytową.
- Średnioterminowe - udzielane są na okres od roku do trzech lat (w niektórych krajach okres ten wydłuża się do lat pięciu). W tej grupie dominują kredyty inwestycyjne.
- Długoterminowe - udzielane są na okres powyżej trzech (lub pięciu - patrz wyżej) lat. Są to głównie kredyty mieszkaniowe oraz duże kredyty inwestycyjne.
Podział kredytów ze względu na formę, w jakiej zostaje kredytobiorcy przekazana kwota kredytu, kredyty dzielimy na:
- Kredyty gotówkowe, jak sama nazwa wskazuje, wypłacane w całości w gotówce. Stanowią one obecnie bardzo mały procent ogólnej liczby kredytów; z reguły są to krótkoterminowe, niewielkie kredyty konsumenckie.
- Kredyty bezgotówkowe stanowią dziś ponad 95 % ogólnej liczby udzielanych kredytów. W przypadku takich kredytów kredytobiorca otrzymuje całą kwotę w postaci przelewu na konto, choć w uzasadnionych przypadkach możliwa jest wypłata niewielkiej części środków (na przykład 10%) gotówką.
Jeśli za kryterium podziału przyjmiemy walutę, kredyty dzielą się na złotowe i dewizowe. Warto jednakże zaznaczyć, że nawet w przypadku kredytów walutowych, ich stanowcza większość jest wpłacana w walucie polskiej (to znaczy: kredytobiorca podpisuje umowę na kredyt na przykład we franku szwajcarskim lub funcie brytyjskim, zaś na jego konto wpływa kwota w złotych polskich, przeliczona według bankowego kursu). Tylko w przypadku, w którym kredyt przeznaczony jest na pokrycie płatności zagranicą, praktykuje się wypłatę w walucie obcej. W takim przypadku spłata kredytu powinna być dokonana w tej samej walucie, w jakiej został on pobrany.
Szczególne rodzaje kredytów
Bogata oferta banków zawiera także kredyty o szczególnym charakterze, niepoddające się łatwej klasyfikacji. Należą do nich kredyty konsorcjalne, pomostowe, preferencyjne itp.
W przypadku, gdy kwota kredytu jest bardzo wysoka i wiąże się dla banku z dużym ryzykiem, możliwe jest udzielenie tak zwanego kredytu konsorcjalnego (zwanego też konsorcyjnym lub syndykalnym). Jest to kredyt udzielony przez minimum dwa banki. Banki te "zrzucają się" na transze kredytu udzielanego kredytobiorcy. Jeden z banków biorącym udział w konsorcjum pełni funkcję agenta zarządzającego wypłacaniem transz kredytu, a później gromadzeniem rat od kredytobiorcy i ich dystrybucją wśród pozostałych uczestników.
Zdarza się, że klient oczekujący na duży kredyt (który wiąże się z długotrwałym negocjowaniem umowy) potrzebuje środków finansowych wcześniej. Wówczas, w szczególnych przypadkach banki decydują się na udzielenie tak zwanego kredytu pomostowego.
Kredyty komercyjne udzielane są z reguły na warunkach rynkowych, ale istnieją też usługi nazywane kredytami preferencyjnymi, udzielane z udogodnieniami, na warunkach korzystniejszych dla kredytobiorcy, niż wynikałoby to z rachunku ekonomicznego banku. Owe preferencje to na przykład niższe raty czy okres karencji (okres wolny od raty). Banki oferujące tego typu kredyty pomagają w ten sposób realizować określoną politykę państwa, które, poprzez swoje instytucje, zwraca bankom poniesione w ten sposób koszty. Zwrot ów dokonuje się na warunkach zawartych w podpisanych z bankami umów. Do najczęściej występujących kredytów preferencyjnych należą mieszkaniowe i studenckie. Tego rodzaju kredyty można było zaciągać na przykład w ramach słynnego programu "Mieszkanie dla młodych".
Na osobne omówienie zasługuje kredyt hipoteczny. Jest to kredy przeznaczony na zakup, budowę lub rozbudowę nieruchomości, lub zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej. Zabezpieczeniem kredytu hipotecznego jest hipoteka ustanowiona na przedmiocie finansowania. Oprócz klasycznych kredytów hipotecznych, banki sprzedają również inne produkty zabezpieczone hipoteką na nieruchomościach. Popularnym produktem bankowym jest pożyczka hipoteczna, czyli pożyczka bankowa zabezpieczona hipoteką, która w przeciwieństwie do kredytu, może być użyta na dowolny cel.
Coraz większą popularnością cieszą się także produkty o nazwie equity release, czyli produkty pozwalające na uwolnienie kapitału zakumulowanego w nieruchomości. Odwrócony kredyt hipoteczny, czyli tzw. reverse mortgage oznacza, że właściciel nieruchomości zaciąga kredyt, którego zabezpieczeniem jest hipoteka ustanawiana na tej nieruchomości. Spłata tego kredytu następuje dopiero po śmierci kredytobiorcy, w drodze zaspokojenia się kredytodawcy z nieruchomości. To oznacza, że po śmierci kredytobiorcy nieruchomość zostaje sprzedana, a kwota uzyskania z transakcji reguluje zobowiązania wobec banku.
W opracowaniu ukazano podstawowe istniejące na polskim rynku formy kredytowania, warto jednak pamiętać, że wobec konkurencji między bankami i dużego zainteresowania produktami bankowymi wśród konsumentów i przedsiębiorstw, pojawiają się nowe, coraz bardziej wysublimowane formy kredytowania. Szczegóły umów pozostają w gestii stron, stąd stworzenie kompletnej, szczegółowej typologii kredytów nie jest możliwe. Na koniec warto zauważyć, że kredyty udzielane przez sektor bankowy w Polsce są coraz lepiej spłacane, co pozwala bankom poszerzać dostępność oferty.
Komentarze